Connect with us

Z koniem przez stulecia

Historia i sztuka

Z koniem przez stulecia

Berenika Bratny

„Koń jaki jest, każdy widzi” skwitował encyklopedyczne hasło dotyczące konia Benedykt Chmielowski, pisząc swe dzieło w XVIII wieku. Centaur, Pegaz, koń trojański – oto symbole na trwale zakorzenione w naszej podświadomości. Oznaczają tajemnicę, wolność, siłę, zwycięstwo. Na co dzień nie zdajemy sobie często sprawy, do jakiego stopnia koń zadomowił się w naszej kulturze, języku, myśleniu.

Koń we wszystkich niemal kulturach symbolizował pęd ku wolności, wtajemniczenie i tendencje mistyczne. Grecy uważali, że konia stworzył Neptun, uderzając trójzębem w spienione fale morza. Miałby więc koń być zwierzęciem powstałym z morskiej piany – lekkim, ale wytrzymałym i niezłomnym. Postać konia przyjmowali często greccy bogowie, by zwieść niewiasty. Tak powstał Centaur – pół człowiek, pół koń − osobnik kapryśny, figlarny, czasami niebezpieczny. Do dziś przywoływany bywa do opisania wspaniałej harmonii jeźdźca i konia. Wschodnia legenda głosi, że konia stworzył Allach z garści wiatru, inna, że tabun tych zwierząt wyłonił się z morskich fal.

W czasach pogańskich bóg Światowid podróżował na wieszczym siwku zwanym Wiatrolotem. W średniowieczu postacią owianą mityczną aurą stał się św. Jerzy − rycerz, który walczył ze smokiem. Na bój wiózł go zawsze zakuty w zbroję koń, który brał w walce czynny udział. Święty Jerzy, ulubiona postać pokoleń malarzy, zawsze przedstawiany jest na siwym koniu. Maści końskie, szczególnie w średniowiecznej legendzie i w bajkach dla dzieci, mają symboliczne znaczenie. Lancelot, tak jak św. Jerzy, dosiadał siwego rumaka. Kary koń natomiast symbolizował siłę, czasami zło, grozę i postrach.

W kulturze Wschodu koń pełni niezwykle istotną rolę, przybierając niekiedy wręcz postać obiektu kultu. Tak przekazy mówią o słowach Mahometa: „Jeżeli kto nie może wypełnić swoich obowiązków, niechaj utrzymuje konia dla sprawy Boga, a wszystkie jego grzechy odpuszczone mu będą”. Mahomet przypisał koniowi cechy mistyczne i niezwykłe, twierdząc, że każde ziarno jęczmienia oddane koniowi zapisane będzie w niebie w spisie dobrych uczynków.

Ale wróćmy do naszej słowiańskiej rzeczywistości. Maryan hr. Czapski, autor „Historyi powszechnej konia”, pisał, że często znajduje się szczątki konia obok szczątków człowieka. Chodzi oczywiście o wykopaliska archeologiczne. Autor podkreślał wielokrotnie, że kości końskie nie są zmiażdżone, co świadczyłoby o tym, że nikt nie wysysał z nich szpiku, a więc nie jadł końskiego mięsa. Koń był zwierzęciem żyjącym wśród ludzi na innych prawach niż zwierzęta rzeźne. Ze stosunkowo niedawno opublikowanego artykułu Joanny Piątkowskiej-Małeckiej „Konie powstają z grobów” dowiadujemy się o wykopaliskach, jakich dokonano na terenach współczesnej Warmii i Mazur. Pochodzą one z okresu od III do VI wieku. W kurhanach znaleziono, obok zwłok ludzkich, zwłoki koni oraz elementy rzędu końskiego, rzeźbione grzebienie do pielęgnacji grzywy i ogona, a także narzędzia do strugania kopyt. Z badań przeprowadzonych przez archeologów wynika, że były to pochówki rytualne, koń miał najprawdopodobniej towarzyszyć człowiekowi w jego ostatniej podróży, przeprowadzać go „na tamten brzeg”.

Nie był zatem zwierzęciem hodowanym na mięso, nie był też tylko i wyłącznie narzędziem pracy, łowów czy rumakiem umożliwiającym toczenie bitew lub przenoszenie się z miejsca na miejsce. Był stworzeniem o mitycznej, magicznej mocy i człowiek pragnął, by towarzyszył mu na tamtym świecie. Może czuł się przy koniu bezpieczniej, a może była to najwyższa ofiara składana bogom. Wykopaliska świadczą o tym, że rola konia była oparta na mocnej więzi natury emocjonalnej i duchowej, więzi, która przekraczała nawet śmierć.

Jest to fragment artykułu, aby przeczytać pełny tekst zapraszamy do zakupu kwartalnika „Hodowca i Jeździec” Rok V nr 3 (14) 2007.
Pismo dostępne jest w Okręgowych / Wojewódzkich Związkach Hodowców Koni, Biurze PZHK, za pośrednictwem prenumeraty oraz w wybranych sklepach jeździeckich.

Więcej w Historia i sztuka

W ostatnim numerze

HiJ nr 80 - okładka

Hodowca i Jeździec Rok XXII Nr 1 (80) Zima 2024

Wydawca

Polski Związek Hodowców Koni

Reklama

Tofi Horses
Pets Diag
Tofi Horses
eHorses
Purina
Equishop
Energys
De Heus Polska
Equishop
Cavalor
Smarthorse

Artykuł sponsorowany

RSS Aktualności ze strony PZHK

RSS Aktualności ze strony Teraz Polskie Konie

Ostatnie wpisy

Na górę